شیرهای قطع اتوماتیک جریان گاز حساس به زلزله شیرهایی شات آف هستند که در ورودی لوله کشی گاز منازل یا در ایستگاههای گاز نصب شده و در اولین لحظات زلزله جریان گاز را به صورت کاملا خودکار قطع نموده و ازآتش سوزی، انفجار یا خفگی حبس شدگان داخل ساختمان ها بر اثر استنشاق گاز جلوگیری می کنند. این شیرها در سایزها و انواع و طرحهای مختلفی به بازار عرضه می گردند. شیرهای قطع کن گاز زلزله در دو دسته اصلی جای می گیرند:
یا به واسطه انرژی الکتریکی تامین نیرو می گردند یا اینکه مستقل از انرژی برق بوده و به صورت مکانیکی عمل قطع را انجام می دهند. نصب این شیرها در بعضی از کشورها برای تمام مشترکان گاز شهری اجباری است. در کشور ما نیز بر اساس مبحث 17 مقررات ملی ساختمان بسیاری از ساختمان ها از جمله ساختمان های خاص و عمومی الزام به نصب این سیستم ها دارند.

شیر قطع کن گاز حساس به زلزله تحت استانداردهای

TS12884 ،ASCE25-06

جهت قطع اتوماتیک جریان گاز هنگام وقوع زلزله طراحی شده است. شیر قطع کن گاز حساس به زلزله هنگام وقوع زلزله تحت تاثیر لرزش زمین تا اندازه استاندارد قرار گرفته و به طور اتوماتیک جریان گاز در خط لوله را قطع می کند. نوع سیال شیر حساس به زلزله از گروه دوم خانواده H متوسط – گازهای غیر خورنده مانند گاز طبیعی (متان)، LPG، پروپان، بوتان، گاز شهری، هوا و غیره می باشد. تنظیمات کارخانه در این راستا به مصرف کننده ارائه شده بنابراین نباید تنظیمات به هیچ وجه تغییر داده شود، در غیر این صورت سازنده هیچ مسولیتی را پذیرا نخواهد بود.  در حالت کلی این شیرها اصطلاحا  normaly open نامیده می شوند یعنی درحالت عادی که زلزله وجود ندارد باز می باشند. پس از قطع گاز، شیر حساس به زلزله مکانیکال قادر به اتصال دوباره جریان گاز به صورت اتوماتیک نخواهد بود و پس از رفع خطر باید شیر قطع کن گاز حساس به زلزله به طور دستی تنظیم شده تا اجازه عبور جریان گاز داده شود.

استاندارد مواد این شیر مکانیکی شامل آلومینیم (Aluminum-EN 1706)، برنج (Brass-EN 12164)، لاستیک (Rubber-EN 549) بوده بطوریکه پوشش بدنه آن  آلومینیوم EN AC-46100، مواد پلاستیکی (نایلون) و مواد لاستیکی (NBR) می باشد.

شیر قطع کن گاز حساس به زلزله به شیوه ای طراحی و تولید شده که همه ی قسمت های آن با دوام و محکم بوده و در یرابر عواملی مانند ترکیبات گوگردی، خوردگی، گاز طبیعی، تابش خفیف، رطوبت، تغییرات دمایی که ممکن است در هنگام استفاده از آن رخ دهد، مقاوم می باشد.

نکات مهمی که برای نصب شیرقطع کن گازحساس به زلزله مکانیکال باید رعایت شوند

• شیر حساس به زلزله گازباید در حالتی نصب شود که قادر به درک و فعالیتهای زمین لرزه ای باشد.
  • جایی که دستگاه نصب می شود نباید در معرض فعالیت های حرکتی ساختمان یا سایر تجهیزات باشد.
  • نصب شیر قطع کن گاز حساس به زلزله باید توسط نصاب مورد تایید اداره گاز انجام پذیرد.
  • پس از وقوع زلزله و انجام عمل قطع جریان گاز توسط شیر حساس به زلزله، راه اندازی دوباره شیر باید توسط نصاب مجاز انجام پذیرد.
  • شیر قطع کن گاز حساس به زلزله باید توسط دستور العمل تولید کننده نصب گردد زیرا نصب نامناسب شیر منجر به عملکرد ناصحیح آن شده و بدون هیچ ضمانتی منجر به قطع جریان گاز می شود.
  •فشار عملیاتی باید متناسب با آنچه در مشخصات فنی دستگاه قید شده باشد و بیشتر از مقدار ذکر شده نباشد
  • شیر قطع کن گاز حساس به زلزله باید در راستای جریان گاز و به صورت عمودی و یا افقی طوری که تراز در قسمت بالا قرار گیرد نصب گردد.
  • رعایت احتیاط در زمان نصب تراز الزامی است زیرا در غیر این صورت شیر سریع بسته شده و منجر به قطع بی جهت جریان گاز می شود.
  • قبل از نصب شیرحساس به زلزله گاز لوله ها باید کاملا تمیز باشد.
  •  دو طرف شیر قطع کن گاز حساس به زلزله باید به خوبی به لوله گاز متصل شوند بطوریکه بست بعدی باید با حداکثر فاصله یک متر به دستگاه متصل شود و فاصله استاندارد برای بست های بعدی نیز باید رعایت شود. فاصله بین ۲ بست و محل اتصال لوله باید حداکثر ۱۵۰ میلیمتر باشد، بست ها می توانند خارج از جعبه باشند.
  • جعبه نصب باید بعد از تراز کردن دستگاه ساخته و نصب گردد.
  • پیچ تنظیم روی شیر قطع کن گاز را بعد از قرار دادن شیر داخل جعبه باید کشیده و ۵ ثانیه نگه داشته شود در این حالت دستگاه نصب گردیده است.

• بعد از اینکه پیچ کشیده شد باید آن را به صورت معکوس روی بدنه شیر قطع کن چرخاند